Chất hoạt động bề mặt có trong các chất tẩy rửa có thể đang âm thầm mang lại các tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe của chính gia đình bạn.

Chất hoạt động bề mặt là gì?

Chất hoạt động bề mặt (surface active agent) hay surfactant là một dạng hợp chất hóa học có các phân tử tự liên kết với nhau để tạo nên các bong bóng khí kín. Phân tử chất hoạt động bề mặt gồm hai phần: đầu kỵ nước và đầu ưa nước, hai thành phần này có vai trò quyết định tính chất hoạt động bề mặt của chất. Công dụng của surfactant là làm giảm sức căng bề mặt giữa chất khí và chất lỏng, chất khí và chất rắn, từ đó tăng tác dụng tẩy rửa với bọt khí được sản sinh ra trong quá trình sử dụng.

Ứng dụng của chất hoạt động bề mặt 

Chất hoạt động bề mặt được ứng dụng trong đời sống con người ở rất nhiều lĩnh vực, phổ biến nhất phải kể đến các chất tẩy rửa như nước giặt. Cụ thể, chất hoạt động bề mặt là nguyên liệu phục vụ cho:

Công nghiệp

Trong công nghiệp dệt nhuộm: Chất làm mềm cho vải sợi, chất trợ nhuộm

Trong công nghiệp thực phẩm: Chất nhũ hóa cho bánh kẹo, bơ sữa và đồ hộp

Trong công nghiệp mỹ phẩm: Chất tẩy rửa, nhũ hóa, chất tạo bọt

Trong ngành in: Chất trợ ngấm và phân tán mực in

Trong công nghiệp xây dựng: Dùng để nhũ hóa nhựa đường, tăng độ đóng rắn của bê tông, đảm bảo độ bền cho các tuyến đường bê tông

Trong dầu khí: Chất nhũ hóa dung dịch khoan

Trong công nghiệp khoáng sản: Làm thuốc tuyển nổi, chất nhũ hóa, chất tạo bọt để làm giàu khoáng sản

Nông nghiệp

Chất hoạt động bề mặt được sử dụng chủ yếu để tạo tính ổn định cho thuốc trừ sâu, phân bón, phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật,… Bên cạnh đó, surfactant còn đóng vai trò như chất nhũ hóa và hòa tan vào hợp chất để phun xịt phân bón lẫn thuốc trừ sâu.

Tác hại của chất hoạt động bề mặt 

Tuy là hợp chất được sử dụng rộng rãi, surfactant vẫn tiềm ẩn nhiều tác hại đối với con người và môi trường.

Đối với môi trường 

Chất hoạt động bề mặt làm biến dạng cơ cấu tế bào của các loài thực vật dưới biển như rong biển, tảo biển,… Cụ thể, cấu trúc bên trong của các loài thực vật sẽ bị bào mòn, suy yếu và khiến chúng chết đi sau một thời gian ngắn.

Bên cạnh đó, các sinh vật thủy sinh như tôm, cá, sò, ốc… khi ăn phải những thực vật hoặc động vật phù du nhỏ bị nhiễm surfactant cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng theo thời gian. Hơn nữa, surfactant còn làm giảm sự hòa tan oxy của môi trường nước, làm hao mòn lượng oxi phục vụ cho quá trình hô hấp vô cùng quan trọng của các sinh vật sống.

Đối với con người

Surfactant có vai trò làm sạch chất bẩn, là nhân tố chính tạo nên hiệu quả của các sản phẩm như nước giặt vô cơ. Tuy vậy, nhóm chất này cũng chứa các yếu tố gây ảnh hưởng cực xấu đến sức khỏe con người.

Khi tiếp xúc với loại chất này trong một thời gian dài, người sử dụng thường bị khô da, mỏng da, thậm chí gặp phải hiện tượng kích ứng và các bệnh về da. Không chỉ vậy, NPE trong chất hoạt động bề mặt có thể làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh, rối loạn nội tiết tố. Ngoài ra, người tiêu dùng còn phải đối mặt với nguy cơ kích ứng mắt và gan gây nên bởi chất Diethanolamine, các bệnh ung thư gây nên bởi Quaternium 15 và Nonylphenol Ethoxylate.

Đặc biệt, Nonylphenol được biết đến là một chất cực kỳ độc hại đã bị cấm ở các nước tiên tiến từ nhiều thập kỷ trước nhưng vẫn trôi nổi trong một số sản phẩm tẩy rửa kém chất lượng trên thị trường Việt Nam. Nhiều nghiên cứu trước đó chỉ ra rằng Nonylphenol có thể phá vỡ nội kết bởi khả năng làm yếu và đồng thời phá vỡ tính cân đối của hormone trong vật thể sống và làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú.

Làm thế nào để hạn chế các nguy cơ từ chất hoạt động bề mặt? 

Để giảm thiểu việc tiếp xúc với surfactant, người sử dụng có thể dùng bao tay trong quá trình giặt giũ bằng các sản phẩm tẩy rửa vô cơ. Ngoài ra, bạn cũng có thể lựa chọn các sản phẩm tẩy rửa hữu cơ không chứa surfactant mà vẫn đảm bảo được hiệu quả làm sạch. Một trong những lựa chọn tốt nhất trên thị trường hiện nay là nước giặt Layer Clean, loại nước giặt hữu cơ được điều chế hoàn toàn từ các thành phần thiên nhiên, không sử dụng các chất hóa học độc hại đối với môi trường và sức khỏe con người nhưng vẫn giữ được tính năng làm sạch vết bẩn vượt trội.